De schade van het woord 'cadeau'

Het bericht: https://www.facebook.com/photo/?fbid=1190133119918916&set=a.604556381809929

Voor wie echt wil begrijpen wat het betekent om iets op te bouwen in Wallonië.

Beste vrienden van Pairi Daiza, hier spreekt een nieuwe stem van de Tuin. Het verhaal begint met een foto. Het gaat over een winter, een leugen, een Tuin en een eenvoudige vraag:

Wat zou u in mijn plaats doen?

De foto stamt uit de winter van 1994-1995, tussen het eerste en tweede seizoen van Paradisio. In het eerste jaar trok de Tuin veel minder bezoekers dan verwacht. Die winter wist ik dat we in het voorjaar weer zouden openen, maar of we de herfst zouden halen, was onzeker. De Tuin was bijna leeg. De kou liet me beseffen dat niets vanzelfsprekend was. Aan mijn voeten liepen twee kleine biggetjes die ik had geadopteerd en die me in die maanden overal volgden. Ze wisten niets, vroegen niets. Ze waren er gewoon, alsof hun aanwezigheid alleen al weigerde toe te laten dat de droom zou eindigen. Ik had geen zekerheden, alleen dat winterpad, die twee kleine levens vlak bij me en de fragiele wens om ondanks de angst door te gaan. De verantwoordelijkheid om stap voor stap verder te gaan in een Tuin waar alles op zijn kop kon komen te staan. Dat is het ontstaan van Pairi Daiza, een daad van vasthoudendheid in een winter waarin niets de toekomst beloofde.

Er zijn dertig jaar verstreken. Meer dan dertig miljoen bezoekers kwamen hier. Dat cijfer zie ik niet als succes, maar als een getuigenis van mensen die terugkomen, hun kinderen meenemen en een stukje van hun leven aan de Tuin toevertrouwen. Dat is voor mij de enige echte maatstaf van wat we doen.

Maar één ding is nooit veranderd: niets was ooit gemakkelijk. En dat is vandaag nog steeds zo. In deze context heeft een woord onlangs een onevenredige betekenis gekregen, een woord dat onzorgvuldig werd gebruikt, oneerlijk werd herhaald en verspreid zonder enig besef van de schade die het zou aanrichten. Dat woord was: “cadeau”.

Er werd gezegd dat Pairi Daiza een cadeau van 11,5 miljoen euro zou hebben ontvangen voor een waterparkproject ter waarde van 106,16 miljoen euro, dat na voltooiing bijna 125 miljoen euro zal kosten. Het woord deed de ronde. Het drong zich op. Het zaaide wantrouwen. Niet over een project, maar over personen. En laten we er geen doekjes om winden: het was geen vergissing. Het was een leugen, een leugen die zo lang werd herhaald dat mensen van goede wil er uiteindelijk in gingen geloven, een leugen die suggereerde dat dit bedrag in de zakken van twee aandeelhouders zou zijn verdwenen.

Voor veel gezinnen zegt 11,5 miljoen euro niets. Het is een bedrag dat alle proporties te boven gaat als je elke uitgave moet controleren om de maand door te komen. Wanneer je je zorgen maakt over de rekeningen, alles nog eens natelt en hoopt dat er geen onverwachte gebeurtenissen komen die alles op zijn kop zetten, is het een schok te horen dat “11,5 miljoen” aan twee mensen zou zijn gegeven die ruim boven de armoedegrens leven. Een schok vermengd met onrechtvaardigheid, ontmoediging en de vraag die vaak terugkomt: “En wij dan, wie denkt er aan ons?”

Daarom deed die leugen zoveel pijn: het trof kwetsbare gezinnen en suggereerde dat wat zij al zo lang missen, aan twee mensen was gegeven. Dat is niet waar en het heeft mensen gekwetst die dat niet verdienen. Dat kan ik niet laten voorbijgaan.

Dit is de waarheid. De premie waar we het over hebben is geen gunst. Ze wordt niet willekeurig toegekend. Wallonië gebruikt al jaren hetzelfde systeem voor grote ondernemingen die nieuwe activiteiten opstarten, fors investeren en duurzame banen creëren. In 2023 heeft de regering-Di Rupo III toestemming gegeven voor een investering van 106,16 miljoen euro voor een nieuwe economische activiteit, een zwemcentrum en het creëren van 275 directe banen. Het definitieve dossier werd op 4 juni 2024 ingediend, nog steeds onder dezelfde regering. Het werd door de administratie onderzocht op basis van een reeks criteria die deze regering zelf had vastgesteld: economische voordelen, innovatie, inspanningen op het gebied van onderzoek en ontwikkeling, het creëren van banen en de kwaliteit daarvan. Op basis daarvan, en uitsluitend op basis daarvan, werd het steunpercentage berekend: 10,83 %. Niet meer. Niet minder. En nog steeds onder strikte voorwaarden. De volgende regering heeft niets “aangeboden”. Ze heeft gewoon het voorstel van haar administratie bekrachtigd, zoals ze dat doet voor alle dossiers die aan de regels voldoen. En de steun waarover zoveel wordt gesproken, is niet uitbetaald. Geen euro. Dat kan pas gebeuren zodra de werken afgerond zijn en alleen als aan alle voorwaarden is voldaan. Er is niets zomaar gegeven. Alles moet worden verdiend.

Sinds 1993 heeft Pairi Daiza meer dan 630 miljoen euro geïnvesteerd in Wallonië. Begin 2026 zal dat 704 miljoen bedragen. Vandaag hebben we 222 miljoen euro schulden. Dat bedrag zal oplopen tot 401 miljoen voordat het weer begint te dalen. Je moet bijna onbezonnen zijn om in Wallonië zoveel schulden te maken, zeker als je leest hoe degenen die hier bouwen soms worden behandeld.

En soms komt er een gedachte bij me op, ook al vind ik het moeilijk om dat toe te geven. Als deze Tuin door een grote Amerikaanse groep was aangelegd, weet ik heel goed dat niemand hem zo zou aanvallen. Men zou voor hem de rode loper uitrollen, zich verheugen over een “belangrijke buitenlandse investering”, spreken over onze “internationale uitstraling”, de nadruk leggen op de banen die worden gecreëerd en het vertrouwen van een wereldspeler in onze regio toejuichen. Met andere woorden, dezelfde administratieve beslissingen, dezelfde wettelijke steunmaatregelen en dezelfde projecten zouden geen wantrouwen maar enthousiasme oproepen. Het is een vreemde realiteit in Wallonië dat wanneer een lokale speler enorme risico's neemt, hij met argwaan wordt bekeken. Wanneer een buitenlandse speler arriveert, wordt hij toegejuicht. En juist omdat ik hier vandaan kom, omdat ik ben opgegroeid met deze Tuin, omdat ik niet de macht of de onverschilligheid van een multinational heb, staan sommigen zichzelf toe dingen te doen die ze zich tegenover een gigant van elders nooit zouden permitteren.

Sinds 2014 is meer dan 20 miljoen euro besteed aan het behoud van bedreigde diersoorten.

Vorig jaar genereerde de dierentuin direct en indirect 145,2 miljoen euro voor de economie, 125 miljoen euro aan belastinginkomsten voor het land en werk voor meer dan 3.100 mensen. Ook dit jaar zijn al deze cijfers weer gestegen.

Toch zijn wij het doelwit geworden. Terwijl wij btw, vennootschapsbelasting, bankrente, zware investeringen en een risico dat nooit verdwijnt voor onze rekening nemen, betalen de twee belangrijkste dierentuinen in het noorden van het land geen btw op hun toegangskaarten of vennootschapsbelasting, ontvangen ze exploitatiesubsidies en investeringssteun en hebben ze een schuldenlast die niet te vergelijken is met de onze.

Het scheve evenwicht kan niet groter worden. Aan de ene kant twee instellingen die vrijgesteld zijn en ruimschoots worden gesteund, en waarvan de investeringen bijna zonder schulden worden gefinancierd. Aan de andere kant een particuliere speler die btw, belastingen, risico's en leningen voor zijn rekening neemt en bovendien duizenden extra bezoekers moet ontvangen om investeringen te absorberen die het hele land ten goede komen.

Ik wens hen geen kwaad toe. Maar ik vraag alleen dat degene die het zwaarst draagt, niet wordt gestraft.

En toch komt er nog een andere beslissing bij die dit onevenwicht vergroot: de btw op toegangskaarten voor dierentuinen zou kunnen stijgen van 6% naar 12%. Voor ons zou deze verhoging onmiddellijk een einde maken aan de voorzichtige aanpassing van de ticketprijs die bedoeld was om de aanzienlijke kosten van onze toekomstige projecten op te vangen. Als deze verhoging ongewijzigd van kracht wordt, zal Pairi Daiza ongeveer 82 % van alle btw op de toegangsprijzen van de Belgische zoölogische sector voor zijn rekening nemen. Een verdubbeling van de belasting die voornamelijk op één speler zou rusten. Je moet wel naïef zijn om niet te zien welke naam al de rondgaat: de Pairi Daiza-belasting.

En dan is er nog wat de cijfers nooit zullen vertellen. Deze Tuin leeft niet dankzij de kolommen van een begroting. Hij leeft dankzij mensen. Honderden vrouwen en mannen, van wie sommigen hun dag vóór zonsopgang beginnen en anderen hun dag pas lang na het vertrek van de bezoekers beëindigen. Verzorgers, tuiniers, ambachtslieden, teams voor onthaal, restauratie en onderhoud, jongeren die leren, ouderen die hun kennis doorgeven en ook degenen die het publiek nooit ziet, de administratieve, logistieke en technische teams, de discrete beroepen die de Tuin elke dag draaiende houden. Hele gezinnen leven van dit werk.

Wanneer er een onrechtvaardig woord de ronde doet, raakt dat niet de balansen. Het zijn geen cijfers. Het zijn zij, hun inzet, hun trots, hun waardigheid. En dat kan ik ook niet verzwijgen.

Nu ik 65 ben, rijst er een vraag. De eenvoudigste keuze zou zijn om te vertrekken, alles op te geven en mijn resterende schulden af te lossen. Deze plek in stilte verlaten, als iemand die afstand neemt van een droom waar hij nog steeds van houdt, maar die hij niet meer de kracht heeft om te verdedigen.

De andere keuze zou zijn om door te gaan. Door te gaan ondanks het onrecht, ondanks de aanvallen, ondanks de slijtage van de jaren, ondanks het gevoel dat ik op sommige dagen de man van de winter van 94-95 weer zie, alleen in een verlaten Tuin, op zoek naar de kracht van een nieuwe lente.

Als ik doorga, is dat niet uit trots of koppigheid. Het is voor degenen die hier werken, deze geweldige metgezellen die de Tuin dragen in hun dagelijkse bezigheden, in hun inspanningen, hun koude ochtenden, hun te lange avonden, en wier stille trouw mij meer verplicht dan welke geschreven regel dan ook. Het is ook voor onze bezoekers, diegenen die een stukje van hun leven tussen de bomen komen neerzetten, op zoek naar ademruimte, schoonheid, rust en soms zelfs een manier om zich te herstellen zonder het te zeggen.

Het is voor hen dat deze kwestie me bezighoudt en misschien ook wel omdat ik naïef genoeg ben om te geloven dat ik nog iets kan bijdragen aan deze Tuin die me zoveel heeft gegeven. Daarom is deze beslissing niet eenvoudig en daarom vertrouw ik u deze toe, zoals men een moeilijke keuze toevertrouwt aan een goede vriend: wat zou u in mijn plaats doen?

Als u ooit nog eens dat woord hoort, het woord ‘geschenk’, onthoud dan één ding: deze Tuin is niet ontstaan uit gemak of voordeel, maar uit een winter waarin hij had kunnen verdwijnen.

Éric Domb